czyli jak pomóc dziecku zrozumieć emocje
,,Bajka jest magicznym lustrem pozwalającym dziecku inaczej spojrzeć na to, co wydaje się trudne i nie do pokonania’’. (Maria Molicka)
Każdy z nas zna bajki z czasów dzieciństwa. Zwykle kojarzą nam się bardzo pozytywnie, czytane przez ukochane osoby w miłej, bezpiecznej atmosferze. Podróż do świata bajek to nie lada gratka nie tylko dla dzieci, ale również dla osób dorosłych. Istnieje bowiem niezliczona liczba walorów świadczących o ich dobroczynnym wpływie na rozwój i funkcjonowanie człowieka.
Bajka terapeutyczna pomaga zmniejszyć poziom lęku u dziecka, może zmienić jego myślenie o samym sobie, odnaleźć własne odczucia oraz powiązać je z wydarzeniem. Ponadto dziecko ma sposobność dostrzec, że inni mają podobne problemy i może nauczyć się, jak je rozwiązywać. Zauważa, że bohater jest nagradzany za odpowiednie zachowanie i samo zaczyna pozytywnie myśleć oraz naśladuje skuteczne sposoby działania. W ten sposób nabywa nowe kompetencje oraz wzmacnia poczucie własnej wartości. Bajka pokazuje dziecku najbliższą rzeczywistość, ukazuje mu wzory zachowań, pobudza je do myślenia
i rozbudza wewnętrznie. Wartość poznawcza bajki opiera się na stwierdzeniu, że świat nierealny pomaga zrozumieć świat realny. Wpływa ona na rozwój i kształtowanie osobowości dziecka – jej rolą jest ukazanie problemu, uwolnienie od przykrych doświadczeń i oswojenie z zagrożeniem. Uczy pozytywnych wzorów postępowania: zachowań oczekiwanych i nagradzanych. Poprzez bajkę dziecko kreuje siebie, upodabnia się do bohatera, przyjmuje jego wzorce moralne, sposoby myślenia i działania. Podziwia bohatera bajkowego, chce być takie jak on – piękne, odważne, dobre…
Rodzaje bajek terapeutycznych:
Bajki relaksacyjne – ich celem jest wywołanie odprężenia oraz uspokojenia. Fabuła bajkizawsze dzieje się w miejscu bardzo dobrze znanym dziecku, ale jednocześnie spokojnym, przyjaznym oraz bezpiecznym. Bohater wszystkimi swoimi zmysłami doświadcza miejsca, w którym przebywa co sprawia, że również dziecko odbiera bajkę swoimi wszystkimi zmysłami. Relaks ma za zadanie odprężyć mięśnie dziecka. Im jest on głębszy, tym łatwiejsze jest odprężenie, uspokojenie oraz lepsze samopoczucie. Wszystkie zmartwienia dziecka oraz lęki są wyciszane oraz schodzą na dalszy plan. Dziecko, które posiada spokój wewnętrzny, łatwiej upora się z trudnościami jakie stawia mu życie.
Osoba opowiadająca bajkę sama musi być odprężona, nie może odczuwać napięcia. Musi wyrównać swój oddech i rytmicznie, cichym głosem podawać tekst. Dobrze, jeśli wypowiadanym słowom towarzyszy uspokajająca muzyka.
Bajki psychoedukacyjne –ich priorytetem jest wprowadzanie pozytywnych zmianw zachowaniu dziecka. Bajkowy bohater zawsze przeżywa problem podobny do tego, który trapi dziecko. Dzięki temu dziecko zdobywa ważne doświadczenie, które uczy jakie wzory postępowania należy w danym momencie zastosować. Bajki te wspomagają trudny proces dorastania dziecka, wskazują nowe wzory myślenia
o sytuacjach lękotwórczych.
Bajki psychoterapeutyczne – zawierają zupełnie inny sposób myślenia sprawiający,że sytuacje lękotwórcze dziecko odczuwa w zupełnie inny, nowy sposób. Zastępczo zaspakajają potrzeby dziecka, dowartościowują je, dają poczucie zrozumienia poprzez akceptację. Budują pozytywne emocje, nadzieję oraz przyjaźń, które prezentują bajkowe postacie. Przekazują wiedzę o lękach dziecka oraz wskazują sposoby radzenia sobie z nimi. Celem nadrzędnym tych bajek jest obniżenie lęku u dziecka.
Przykłady bajek relaksacyjnych:
- „Bajka o słonku” – M. Molicka
- „Bajka o małym kotku” – M. Molicka
- „Bajka o wróbelku” – M. Molicka
- „Bajka o małym niedźwiadku” – M. Molicka
- „Mała czerwona skrzynka” – J. Brodowska
- „Kotka w białych pantofelkach” – J. Brodowska
- „Wielki wulkan gniewu” – A. Borowiecka (bajka z elementami relaksacji dla dzieci rozzłoszczonych)
- Przykłady bajek psychoedukacyjnych:
- „Bajka o pajączku” - odrzucenie dziecka przez grupę (M. Molicka)
- „Bajka o mróweczce” - niepowodzenia w nauce szkolnej(M.Molicka)
- „Bajka o pszczółce” – co potrafię, do czego mam predyspozycje (M. Molicka)
- „Bajka o dwóch ołówkach” - potrzeba przyjaźni (M. Molicka)
- „Wielkie święto lasu” – dla dzieci, które odczuwają tremę przed publicznymi występami (A. Borowiecka)
- „Pajacyk Pepe” dla dzieci odtrąconych przez rówieśników (A. Borowiecka)
- „Lisek Niedbaluszek” dla dzieci nie potrafiących utrzymać porządku (A. Borowiecka)
- „Piraci i skarb” – jak pomagać innym (A. Kozłowska)
- „Żabka Amelka i skutki nieposłuszeństwa” (J. Brodowska)
- „Żabka Amelka i odpowiedzialność za innych” (J. Brodowska)
- „Zguba misia Kubisia” – dla dzieci, które zgubiły ulubioną zabawkę (A. Borowiecka)
- „Daj na zgodę” – dla dzieci pokłóconych (A. Borowiecka)
- „Jeżyk Igiełka” – dla dzieci, które się zgubiły (A. Borowiecka)
- „Igiełka i krokodyle łzy” dla dzieci, które boją się pobierania krwi (A. Borowiecka)
- Przykłady bajek psychoterapeutycznych:
„Pewnego późnego popołudnia” – lęk związany z niezaspokojeniem potrzeby akceptacji (M. Molicka)
„Duch krecik” – lęk separacyjny (M. Molicka)
- „Zuzi-Buzi” – lęk związany z separacją, poczuciem osamotnienia (M. Molicka)
- „Mrok i jego przyjaciele” – lęk przed ciemnością (M. Molicka)
- „Droga do domu” – dla dzieci odczuwających niepokój w tłumie oraz w miejscach, których nie zna
(J. Śniarowska) - „Zapominajka” dla dzieci, których bliska osoba wybiera się do szpitala, które czują się zagrożone rozstaniem z chorym (J. Śniarowska)
- „Bajka o tchórzliwej muszce i molu książkowym” dla dzieci z lękiem wysokości (A.Borowiecka)
- „Fizia i Pan Cień” (J. Brodowska)
- „Fizia i Pan Hałas” (J. Brodowska)
- „Fizia i Pani Ciemność” (J. Brodowska)
- „Fizia i Pani Tęsknota” (J. Brodowska)
- „Fizia i Pani Melancholia” – bajka o śmierci (J. Brodowska).
Całym sercem zachęcam wszystkich Rodziców do czytania bajek swoim dzieciom, niech przyniosą Wam one dużo spokoju, radości.
Pedagog Justyna Bartha