Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna

MUTYZM WYBIÓRCZY MINIPORADNIK DLA RODZICÓW

Czym jest mutyzm wybiórczy?

Mutyzm wybiórczy to zaburzenie pojawiające się u dzieci, a trwające czasem jeszcze w wieku nastoletnim. Jego przyczyną jest przeżywany przez dziecko lęk. Dziecko odmawia mówienia w niektórych sytuacjach społecznych, w innych natomiast mówi normalnie, prawidłowo. Zdarza się, że takie zaburzenie bywa przejściowe, na przykład gdy towarzyszy rozpoczęciu nauki w szkole. W niektórych przypadkach może się ono jednak utrzymywać przez całą szkolną karierę dziecka.

Dzieci dotknięte mutyzmem wybiórczym zazwyczaj swobodnie rozmawiają w domu lub z bliskimi przyjaciółmi, ale nie odzywają się do swoich nauczycieli. W poważniejszych przypadkach mogą również nie mówić w towarzystwie rówieśników, ale zazwyczaj jednak jakoś się z nimi komunikują.

Czy interwencja psychologiczna jest konieczna?

• Niektóre dzieci z mutyzmem wybiórczym i ich rodziny oraz nauczyciele sami zmagają się z trudnościami, nie korzystając z pomocy z zewnątrz. Wymaga to jednak zawsze przystosowania wymagań i oczekiwań do aktualnych możliwości dziecka. Rodzice, nauczyciele i całe otoczenie muszą być gotowi, aby poświęcić takiemu dziecku mnóstwo czasu i uwagi.
• Dzieci nie wyrastają z mutyzmu wybiórczego, lecz raczej zaczynają powoli reagować na bardzo subtelne, czasochłonne, wymagające wielkiej cierpliwości i wyobraźni działania. Zdarza się, że takie wysiłki kończą się sukcesem, niosą jednak ze sobą wiele trudnych sytuacji. Są –zarówno dla dziecka, jak i rodziców –bardzo kosztowne uczuciowo. Wydaje się więc, że lepiej jest jednak zdecydować się na interwencję, która pozwala szybciej i łatwiej zrobić coś, żeby poprawić sytuację.

Czy mutyzm wybiórczy może minąć bez śladu?

• Jeśli nawet mutyzm wybiórczy minie bez zastosowania specjalistycznej interwencji, dzieci nim dotknięte odczuwają spory lęk w sytuacjach społecznych lub też mają inne trudności w radzeniu sobie z uczuciami. Ciężko im wypowiadać się na forum grupy, prosić o pomoc, brać udział w dyskusjach i być asertywnym. Fachowa interwencja przynosi więc korzyści w każdym przypadku mutyzmu wybiórczego, ponieważ pozwala dziecku oswoić się z lękiem i swobodnie rozmawiać w każdej sytuacji.

Na czym polega leczenie?

• Leczenie mutyzmu wybiórczego polega na systematycznej terapii. Niezbędna jest również współpraca pomiędzy terapeutą, rodzicami i placówką, w której przebywa dziecko (przedszkole, szkoła). Czasami terapia wspomagana jest farmakologicznie. Decyduje o tym lekarz psychiatra.
• Warto udać się po pomoc do PORADNI MUTYZMU – MÓWIĘ w Warszawie.

JAK MOŻESZ POMÓC SWOJEMU DZIECKU?

• Okazuj mu akceptację, tolerancję oraz zrozumienie. Ważne jest też, aby nie „zarazić się” lękiem od dziecka. Rodzic zalękniony to bowiem bardzo często rodzic nadopiekuńczy. W kontakcie z dzieckiem niezbędne są spokój, cierpliwość i wytrwałość.
• Nie etykietuj dziecka jako „nie mówiącego w obecności innych” ani nie karz za milczenie. To tylko zwiększy jego niepokój. Chwal je za udział w sytuacjach społecznych oraz za wszelkie zachowania związane z porozumiewaniem się z innymi ludźmi –tak słowne, jak i pozasłowne. •Zachęcaj dziecko do rozmowy w domu oraz w innych okolicznościach związanych ze szkołą czy w czasie spotkań i uroczystości rodzinnych. Dzięki temu dziecko coraz lepiej widzi, że mówi tak jak trzeba, nie gorzej od innych. Tym samym rośnie jego zaufanie do siebie samego, a lęk stopniowo słabnie. Humor, żarty i śmiech pomogą dziecku nauczyć się, że mówienie jest zabawne.
• Kiedy dziecko jest w domu i mówi normalnie, możesz spróbować nagrać je na dyktafon. Słuchając takich nagrań, dziecko przyzwyczaja się do słuchania własnego głosu. Później można spróbować odtwarzać te nagrania w szkole, ale dopiero wtedy, kiedy dziecko się na to zgodzi. Jeśli dziecko nie rozmawia z niektórymi członkami rodziny, to wytłumacz im to i spróbuj zjednać jako sojuszników w pomaganiu dziecku. Jeśli osobista rozmowa z jakimiś osobami jest dla dziecka zbyt trudna, może też próbować rozmawiać z nimi przez telefon.
• Dla niektórych dzieci szczególnie ważne są domowe zwierzątka –możesz to wykorzystać zachęcając dziecko do rozmów na temat opieki nad chomikiem czy kotem lub podczas spacerów z psem. Dzieci bawiąc się lalkami czy innymi zabawkami, często się z nimi utożsamiają. Zachęcaj je aby mówiło za swoje zabawki, bo jest to świetny sposób na ułatwienie dziecku wypowiadania się w obecności rówieśników.
• Zachęcaj dziecko do wspólnego spędzania czasu z innymi dziećmi –na początku niech to będzie jeden spokojny rówieśnik. W ten sposób dziecko nabywa cennych umiejętności społecznych.
• Dzieci, które przez długi czas nie odzywały się do swoich kolegów w klasie, mogą obawiać się ich reakcji, jeśli w końcu odważą się to zrobić. W takich sytuacjach warto rozważyć zmianę klasy lub szkoły, w której dziecko będzie mogło zacząć z „czystą kartą”. Żeby jednak takie posunięcie spełniło swoje zadanie, trzeba je bardzo starannie zaplanować.
• Zrób zdjęcia lub nakręć filmik w budynku nowej szkoły lub przedszkola, niech pojawią się na nim nowi nauczyciele i opiekunowie dziecka. Porozmawianie o nich w domu i popracowanie nad werbalnymi reakcjami wymaganymi w szkole bardzo pomoże dziecku.

Wskazówki do postępowania:

• Nie należy zmuszać dziecka, aby mówiło. Powinno się zachęcać je do zabawy z rówieśnikami. Ważne jest, aby stworzyć taką atmosferę, w której dziecko poczuje się komfortowo, bez względu na to, czy będzie chciało mówić, czy nie.
• Każda forma komunikacji niewerbalnej powinna być akceptowana i nagradzana. Powinno się wręcz zachęcać dziecko do stosowania takich formy porozumiewania się. Dzięki nim tworzymy z dzieckiem pozytywną relację, bardzo pomocną w przezwyciężaniu trudności, z jakimi dziecko się boryka.•Ważne jest, aby uzyskać od rodziców nagranie audio (lub audio/video) sytuacji, w których dziecko mówi. Umożliwi to ocenę jego umiejętności językowych i rozwoju mowy.
• Chwalmy i nagradzajmy każde osiągnięcie dziecka–wzmacnia to w nim poczucie własnej wartości.
• Propozycje strategii w pracy z dzieckiem z mutyzmem wybiórczym•Jeśli dziecko nie odpowiada werbalnie na stawiane przez nas pytania, należy w inny sposób dać mu zauważyć, że je widzimy i akceptujemy: uśmiechem, skinieniem głowy, spojrzeniem, podniesieniem ręki.
• Należy zachęcać je do wyrażania siebie w trakcie twórczych, pomysłowych i artystycznych zabaw.
• W czasie zajęć w szkole lub przedszkolu dziecko z mutyzmem wybiórczym warto czasem posadzić z przodu grupy, aby skupić jego uwagę i ułatwić mu zaangażowanie się w kontakt i aktywność.
• Jeśli dziecko izoluje się od rówieśników, dobrze jest zapewniać mu bezpośrednie towarzystwo  innych cichych, nieśmiałych dziećmi, pojedynczo lub w małych grupach. Warto grać z nimi w gry zmuszające do interakcji społecznych: toczenie piłki, ciągnięcie liny, wiosłowanie itp.
• Warto spróbować przeprowadzić zabawy niewerbalne wymagające wydmuchiwania powietrza za pomocą ust: dmuchanie świeczki, dmuchanie baniek, dmuchanie piłeczki pingpongowej przez słomkę, oddychanie na lustro, dmuchanie w gwizdki, picie przez długie, kręcone słomki.
• W sytuacji zabawy warto wydawać dźwięki zwierząt i pojazdów np. podczas opowiadania historii.
• Warto wprowadzić zabawę lalkami, ponieważ dziecko może mówić ‘za’ lalkę, zwłaszcza chowając za nią buzię. Przydać się mogą także maski.

Bardzo przydatne podczas zabawy są instrumenty muzyczne. Pozwalajmy dziecku porozumiewać się używając tych instrumentów; można np. prowadzić rozmowy pomiędzy dwoma instrumentami.

• Warto zachęcać dziecko do uczestnictwa w grach, którym towarzyszy dużo hałasu. Można także spróbować mówić do dziecka szeptem, wydawać dźwięki używając balonów lub mówić do dyktafonu albo przez telefon.

Dominika Gumińska, Psycholog

Bibliografia.

Maggie Johnson, Alison Wintgens, The Selective Mutism Resource Manual, która doczekała się polskiej wersji językowej: Mutyzm wybiórczy. Kompendium wiedzy, wydanej przez Harmonia Universalis.

www. mutyzmwybiórczy.pl