Co z nią robić?
Rozwojowa niepłynność mówienia – co z nią robić ?
W rozwoju dziecka, w okresie kształtowania się mowy można zaobserwować pewne specyficzne trudności związane z opanowaniem przez nie systemu językowego. Jednym z takich zjawisk jest niepłynność w mówieniu, którą charakteryzuje: powtarzanie sylab i wyrazów, przeciąganie głosek, pauzy, powtórki, wtrącenia.
Zdarza się, że przerażeni tą sytuacją rodzice nie wiedzą, jak należy postępować. Trudno im w takiej sytuacji udawać, że nie słyszą niepłynnego mówienia. Czują wówczas niepokój i strach, wpadają
w panikę. Obawiają się, że niepłynność w mowie dziecka utrwali się i będzie przeszkodą w jego rozwoju. Warto wiedzieć, że dziecko w wieku przedszkolnym jest nieświadome występującej w jego wypowiedzi niepłynności. Niektórzy rodzice zauważając niepłynność w mowie dziecka popełniają błędy np. proszą żeby dziecko mówiło wolniej lub żeby powtórzyło słowo jeszcze raz. Taka sytuacja wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie malucha. Zaczyna ono bać się mówienia, powstaje lęk przed wypowiadaniem się – czyli błędne koło: dziecko boi się mówić, aby nie zająknąć się, a zająknięcia powstają z powodu lęku przed wypowiadaniem się. Niewłaściwa reakcja otoczenia może utrwalić niepłynność w mówieniu dziecka. Jeżeli rodzice postępują właściwie, czyli nie zwracają uwagi na niepłynność, wówczas zmniejsza się ona razem z nabywaniem przez dziecko znajomości języka.
Czym jest niepłynność mówienia?
Niepłynność mówienia jest zaburzeniem swobodnego przechodzenia od jednego elementu wypowiedzi do drugiego oraz zakłócenie jej tempa i rytmu. Objawy niepłynnego mówienia mogą być spastyczne (skurczowe) lub niespastyczne (nieskurczowe). Skurcze spastyczne występują wtedy, kiedy niepłynności mówienia towarzyszy nadmierne napięcie mięśniowe. Skurcze niespastyczne występują bez oznak nadmiernego napięcia emocjonalnego i mięśniowego.
Rozwojowa niepłynność mówienia ma postać niespastyczną, łagodną.
Za normalną niepłynność w mówieniu możemy uznać taką, która jest niezauważalna i występuje rzadko. Mówienie płynne to takie, kiedy wypowiedź jest budowana w odpowiednim tempie i rytmie. Charakteryzuje się swobodnym przechodzeniem od jednego elementu wypowiedzi do następnego.
Rozwojowa niepłynność mówienia powstaje wskutek intensywnego rozwoju mowy u dziecka.
Symptomy rozwojowej niepłynności mówienia:
- Powtarzanie sylab np. da-da-daj mi lalę; ma-ma-ma-mo
- Powtarzanie głosek np. a-a-a; y-y-y
- Powtarzanie wyrazów np. daj daj mi lalę
- Przeciąganie głosek np. mmmam lalę
- Pauzy – wyraźnie przerwy miedzy wyrazami
- Blokowanie wyrazów np. d…daj mi lalę
- Wtrącenia np. eee daj mi no lalę
Jakie są przyczyny niepłynności mówienia?
Dziecko:
1. Pomimo, że chce mówić, nie ma motywacji do mówienia, bo nie wie o czym mówić (zaburzenia procesu motywacyjnego)
2. Wie, o czym mówić, ale nie wie jakich słów i reguł gramatycznych użyć, ma trudności z właściwym doborem elementów językowych (zaburzenia językowe semantyczno-syntaktyczne)
3. Nie może wyartykułować dźwięków, brakuje synchronizacji mówienia z myśleniem (zaburzenia motoryczne)
4. Czuje dyskomfort podczas mówienia, odczuwa lęk przed mówieniem (zaburzenia emocjonalne)
5. W nowej sytuacji, z nowymi osobami ma trudności w wypowiadaniu się (zaburzenia umiejętności komunikacyjnych)
6. Ma trudności z kontrolą słuchową własnej wypowiedzi (zaburzenia kontroli wypowiedzi)
Jak postępować? Wskazówki dla rodziców – propozycje:
1. Nie mów do dziecka: nie jąkaj się – gdyby mogło, nie jąkałoby się. Dziecko nie wie, co zrobić, aby się nie jąkać. Zachowaj spokój w momencie pojawiającej się niepłynności w wypowiedzi dziecka, nie przerywaj wypowiedzi dziecka.
2. Nie zwracaj uwagi dziecka na niepłynności w mówieniu np. kiedy dziecko mówi – nie należy prosić, by prawidłowo powtórzyło niepłynnie wypowiedziane słowa.
3. Przytul dziecko, weź na kolana i rozmawiaj o tym, co chciało opowiedzieć, mów spokojnie wydłużając samogłoski, wolno np. „aach taak, chciaałeś mi oopoowieedzieeć, coo dziś roobiiiłeeś w doomuu”.
4. Słuchaj tego, o czym dziecko chce opowiedzieć, a nie jak mówi.
5. Ograniczaj nadmiar bodźców (programy telewizyjne, programy komputerowe – szczególnie wywołujące napięcie, strach).
6. Przestrzegaj stałego rytmu dnia (pory posiłków, odpoczynku), żyjemy przecież w rytmach: styczeń, luty, marzec, (…); poniedziałek, wtorek, środa, (…), rano, południe, wieczór itp.
7. Baw się z dzieckiem w domu przy spokojnej muzyce w tle, śpiewaj razem z dzieckiem.
8. Dostrzegaj mocne strony dziecka, stosować pochwały np. „bardzo podoba mi się jak posprzątałeś zabawki, jesteś w tym mistrzem, brawo”.
9. Organizuj wspólne zabawy na świeżym powietrzu, w piaskownicy, nad wodą.
10. Mów do dziecka …również szeptem lub chórem.
11. Zachęcaj do zabaw oddechowych – dmuchanie na piórka, wiatraczki, waciki, bibułki; grać na organkach, harmonijce, flecie.
12. Graj z dzieckiem na instrumentach perkusyjnych – zabawy w odtwarzanie rytmów.
13. Układaj z dzieckiem rytmy z: klocków, patyczków, kapsli po sokach, obrazków, zabawek, np. „klocek, klocek, kapsel, klocek, klocek, kapsel – następnie wolno przeczytać ułożony rytm”.
14. Śpiewaj z dzieckiem znane piosenki, mówić wierszyki, rymowanki - w tempie umiarkowanym i wolnym.
15. Stosuj masaże rozluźniające napięcie ciała.
16. Nie stawiaj zbyt wygórowanych wymagań swojemu dziecku.
17. Dbaj o dobry klimat we własnym domu, by dziecko czuło się w nim bezpiecznie.
18. Zasięgnij porady psychologa i logopedy, by upewnić się, czy postępujesz właściwie.