Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna

Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna

26-800, Białobrzegi

ul. Żeromskiego 84

tel/fax 48 613 30 78

poradniap-p@tlen.pl

Poczucie własnej wartości

Poczucie własnej wartości

 

Czym jest poczucie własnej wartości?

Istnieje wiele definicji tego terminu. Można powiedzieć, iż jest to przekonanie, że nadajemy się do życia
i spełniamy jego wymagania, a dokładniej,   że jest to zaufanie we własne umiejętności myślenia
i radzenia sobie z wyzwaniami, jakie stawia przed nami życie, to wiara w swoje prawo do szczęścia, poczucie, że jest się wartościowym człowiekiem zasługującym na miłość, uprawnionym do zaspokajania własnych potrzeb i realizacji pragnień oraz czerpania satysfakcji z efektów własnych starań. Gdy człowiekowi brakuje poczucia własnej wartości, jego rozwój psychiczny zostaje zablokowany. Kiedy poczucie własnej wartości jest niskie, spada nasza odporność na trudności życiowe. Poddajemy się
w obliczu przeciwności losu, z którymi ktoś
o silniejszym poczuciu mógłby sobie poradzić. Im wyższe jest nasze poczucie własnej wartości, tym większą przejawiamy skłonność do traktowania innych ludzi
z szacunkiem, życzliwością i sprawiedliwie.

Czasami zastanawiamy się: „czy można mieć zbyt wysoką samoocenę?”. Nie, nie można. Tak jak nie można być zbyt zdrowym lub mieć zbyt dobry system immunologiczny. Czasami wysoka samoocena jest mylona z przechwalaniem się, chełpieniem lub arogancją. Cechy te nie świadczą o zbyt wysokiej samoocenie, ale wręcz przeciwnie, o zbyt niskiej. Osoba o wysokiej samoocenie nie potrzebuje wywyższać się, nie musi udowadniać swojej wartości. Radość daje jej to, kim jest, a nie to, że jest lepsza od innych.

Środowisko rodzinne wywiera na nas ogromny wpływ. Rodzice mogą stawiać liczne przeszkody na drodze do rozwoju zdrowego poczucia własnej wartości dziecka kiedy:

  •     przekazują dziecku, że nie jest wystarczająco dobre,
  •     udzielają dziecku ostrych nagan za wyrażanie „nieakceptowanych” uczuć,
  •     wyśmiewają lub poniżają dziecko,
  •     twierdzą, że myśli i uczucia dziecka nie mają wartości czy znaczenia,
  •     usiłują kontrolować dziecko, wywołując u niego poczucie wstydu lub winy,
  •     są nadopiekuńczy wobec dziecka oraz konsekwentnie hamują prawidłowe uczenie się i samodzielność,
  •     wychowują dziecko bez żadnych zasad,
  •     terroryzują dziecko, stosując przemoc fizyczną lub grożąc nią, wpajając tym samym lęk jako stałą cechę osobowości dziecka,
  •     wpajają dziecku, że jest z natury złe, nic nie warte,
  •     traktują dziecko jak obiekt seksualny.

 

Osoby świadome swej wartości:

  •     częściej doświadczają poczucia bezpieczeństwa, sprawczości i spokoju,
  •     lepiej radzą sobie w sytuacjach trudnych, kryzysowych,
  •     chętniej podejmują aktywności zgodne z własnymi potrzebami, dające im poczucie satysfakcji,
  •     podejmując decyzje są mniej podatne na wpływ otoczenia,
  •     są otwarte na krytykę czy opinię otoczenia na własny temat, jednak to nie one stanowią fundament tego w jaki sposób o sobie myślą,
  •     częściej towarzyszy im poczucie niezależności, samostanowienia.

 

Często osoby o zaniżonym poczuciu własnej wartości mają małą wiedzę o sobie. Bywa, że więcej wiedzą o innych niż o sobie samym, np. co lubią członkowie rodziny, przyjaciele czy koledzy z pracy,
a zapytani o swoje upodobania mają trudność
z wymienieniem podstawowych preferencji. Dalego też zachęcam do spisania na kartce odpowiedzi na poniższe pytania:

  1. Kim jestem?
  2. Co lubię?
  3. Co sprawia mi przyjemność?
  4. Jakie role pełnię? (np. córka, syn, uczeń, mąż, partnerka, ojciec, architekt, biegaczka itp.)
  5. W jakich sytuacjach czuję się swobodnie i komfortowo?
  6. O czym marzę?
  7. Co jest dla mnie ważne?

 

Przegląd podstawowych informacji o sobie samym może być pierwszym krokiem do dalszej pracy.

Kolejnym krokiem jest zaprzestanie generalizowania. Komunikaty takie jak: „ja zawsze”, „ja nigdy” nie sprzyjają porozumieniu ani ze światem zewnętrznym, ani z samym sobą. Dlatego też warto trzymać się faktów, a nie uogólnionych ocen. Stwierdzenie typu: „Ja nigdy nie potrafię dogadać się z ludźmi?", kiedy przyjrzymy się mu bliżej, jest ogromnym nadużyciem. Czy potrzebujemy dogadywać się z każdym, by mieć wystarczające poczucie własnej wartości???

Zwykle rzadko analizujemy kryzysy pod katem pozytywnych stron, jednak zachęcam do próby wykonania tego ćwiczenia. Porażki traktujmy jak lekcje.

Odwołujmy się do faktów. Ważne, aby pracować nad nawykiem urealniania tego, co myślimy na swój temat. Często przekonania o nas samych nijak się mają do rzeczywistości, dlatego też ważne jest, aby negatywne komunikaty konfrontować
z faktami np.: przekonanie: „jestem głupi”, fakty: „mam dyplom, który potwierdza moje kwalifikację, potrafię wypowiedzieć się na wiele tematów, mam kilka zainteresowań - czego jeszcze potrzebuje żeby uznać, że jestem wystarczająco mądry?” .

Po uaktualnieniu wiedzy o sobie samym, upodobaniach, potrzebach, wartościach itp. zacznij podejmować decyzje wynikające z wiedzy o sobie. Stopniowe przejmowanie steru nie tylko wzmocni poczucie sprawczości, ale również pozwoli budować pozytywne przekonania o sobie samym.

Czasem samodzielnie podejmowane próby wzmocnienia poczucia wartości nie przynoszą wystarczających efektów. Wtedy warto zwrócić się po wsparcie do specjalisty. Praca z psychologiem pozwoli odkryć głębsze przyczyny trudności
w obszarze samooceny oraz wypracować skuteczne i adekwatne do indywidualnych potrzeb sposoby wzmacniania poczucia własnej wartości.

Przepracowując konkretne doświadczenia z przeszłości możemy wpłynąć na to, jak czujemy się
i funkcjonujemy dziś, poprawiając tym samym jakość codziennego życia.

 

Bibliografia:

  1. Nathaniel Branden „Jak dobrze być sobą”.
  2. Nathaniel Branden „6 filarów poczucia własnej wartości”.
  3. Materiały własne.

 

 

Opracowała Karolina Konopka